Wie was Sint Jacob?
Sint Jacob of Jacobus was een van de twaalf leerlingen van Jezus. Veel is er niet over hem bekend, al wordt hij wel een aantal keren in de Bijbel genoemd. Nu waren er twee apostelen met de naam Jacobus, namelijk Jacobus de Meerdere, zoon van Zebedeüs en broer van Johannes, en Jacobus de Mindere, de broer van Jezus. Hier gaat het om Jacobus de Meerdere. Na de Hemelvaart van Jezus preekt hij eerst een tijdje in het Heilige Land en gaat vervolgens naar Spanje om het geloof te verspreiden. Nadat hij weer naar Palestina was teruggekeerd, werd hij in het jaar 44 door Herodes Agrippa in Jeruzalem onthoofd. Vervolgens werd zijn lichaam volgens de legende door twee van zijn leerlingen, Athanasius en Theodorus genaamd, in een stenen boot zonder roeiriemen terug naar Spanje gebracht en wel naar Galicië alwaar hij op een plek die later Santiago de Compostela zou gaan heten werd begraven. Nadat het graf in 813 was herontdekt stromen de pelgrims uit alle delen van Europa toe. Ook vanuit Zuid-Spanje trekken de pelgrims over de Via de la Plata naar het pelgrimsoord.
De Reconquista en de drie iconografieën van Sint Jacob
In 711 vallen de Moren vanuit Noord-Afrika Spanje binnen en veroveren in 5 jaar bijna het hele schiereiland op een klein stuk in het noorden, het koninkrijk van Asturië, na. Vanuit dit koninkrijk begint de zogenaamde Reconquista, de herovering van het land door de christelijke koningen, die bijna 800 jaar zal duren. Van groot belang was hierbij de gefingeerde slag bij Clavijo in 844, waarbij Sint Jacob gezeten op een wit paard en met een zwaard en een banier in de hand op het strijdtoneel zou zijn verschenen en de christenen naar de overwinning leidde. In 1492 viel het laatste Moorse bolwerk, het koninkrijk Granada.
Ondertussen waren er drie iconografieën, dat zijn vaststaande traditionele afbeeldingen, van Sint Jacob ontstaan. De oudste is die van Santiago Apostol, Sint Jacob als apostel met een apostelgewaad en een boek in de hand. Vervolgens ontstond het beeld van Santiago Peregrino, van Sint Jacob als pelgrim. Hierbij is hij gehuld in een pelgrimsmantel, draagt hij een hoed met een jacobsschelp erop en heeft hij een pelgrimsstaf in de hand. Tenslotte ontstaat de iconografie van Santiago Matamoros, Sint Jacob de Morendoder, die de christelijke koningen helpt bij de Reconquista. Hij wordt afgebeeld als een ruiter met een zwaard en een banier in de hand en een rood vlammenzwaard op zijn borst.
In de 11e en 12e eeuw bereikt de pelgrimage naar Santiago de Compostella een hoogtepunt. Volgens sommige auteurs trekken jaarlijks tussen de 200.000 en 500.000 pelgrims naar het graf van Sint Jacob. Ook op de Via de la Plata wemelt het van de pelgrims.
Kijk in De Lokroep van de Camino voor nog veel meer informatie over de Reconquista, de verovering van Midden- en Zuid-Amerika door de Spanjaarden waarbij Sint Jacob meeging als schutspatroon en indianendoder, over de concurrentiestrijd tussen Santiago de Compostella en Rome en Jeruzalem en de neergang en hernieuwde opkomst van het pelgrimeren naar Santiago in de 21ste eeuw.
